Dieta – dlaczego jest tak ważna ?

Skąd to zamieszane związane z dietą ? Dlaczego dieta i to co jemy jest tak ważne ? Wpływ sposobu odżywania się na kondycję i zdrowie człowieka był obserwowany od wieków. Już w V wieku p.n.e Hipokrates, uznawany za ojca współczesnej medycyny uważał, że właściwe odżywianie działa zapobiegawczo wobec wielu chorób, a ponad to może stać się lekarstwem co potwierdzają jego słynne słowa ” Niech żywność będzie Twoim lekiem, a lek Twoją żywnością”. Obecnie związek żywności bada się głównie w 3 aspektach.

1. Wpływ żywności na zachowanie dobrej kondycji zdrowotnej, umysłowej jak również zachowanie optymalnej sprawności fizycznej.

Aby człowiek prawidłowo rozwijał się oraz był w dobrej “formie” na co dzień musi regularnie dostarczać do swojego organizmu niezbędne substancje odżywcze, energię oraz witaminy i mikroelementy. Zaniżone spożycie któregoś z tych składników powoduje wystąpienie dolegliwości zdrowotnych np. niedobór witaminy B 12 (zawartej głównie w mięsie i rybach, nabiale, jajach oraz innych produktach pochodzenia zwierzęcego) powoduje m.in.: objawy neurologiczne, niedokrwistość, drażliwość, nadmierną męczliwość oraz utratę smaku.

Nadmiar jakiegoś składnika w diecie również jest szkodliwy i przyczyniać się może do występowania poważnych dolegliwości, np. dostarczanie nadmiernych ilości wspomnianej witaminy B12 powodować może nasilenie się różnego rodzaju objawów uczuleniowych.

Poniżej wymieniłam najczęściej spotykane w Polsce niedobory witaminowo-mineralne oraz ich skutki.

Niedobór witaminy D (cholekalcyferolu)

Najbardziej narażone osoby: osoby starsze; zamieszkujące tereny o niskim natężeniu słońca; po 50 roku życia; osoby nie spożywające ryb, ani ich przetworów
Najlepsze źródła: Tłuste ryby morskie (np. węgorz,śledź, łosoś)
Objawy niedoboru: Osteoporoza u dorosłych, osłabienie kości oraz zwiększona tendencja do ich złamań. Ogólne osłabienie organizmu oraz obniżona odporność na infekcje oraz choroby.
Zachęcam również do przeczytania artykułu na temat witaminy D i suplementacji.

Niedobory jodu

Najbardziej narażone osoby: Osoby zamieszkujące tereny górskie, gdzie stężenie tego pierwiastka w wodzie jest szczególnie niskie. Kobiety w ciąży i karmiące
Najlepsze źródła: Ryby morskie takie jak m.in.: halibut, dorsz, niewielkie śledzie bałtyckie, owoce morza
Objawy niedoboru: Długotrwałe niedobory mogą doprowadzić do niedoczynności tarczycy i powstania wola endemicznego

Niedobór magnezu

Najbardziej narażone osoby: Osoby pijące nadmierne ilości kawy, alkoholu; kobiety regularnie stosujące antykoncepcje; osoby żyjące w tzw. “biegu”, zestresowane, nie mające czasu na jedzenie i odpoczynek
Najlepsze źródła: Przetwory zbożowe, nasiona roślin strączkowych, kakao i czekolada (szczególnie gorzka), orzechy
Objawy niedoboru: Drganie powieki, skurcze mięśni (najczęściej łydek), uczucie mrowienia (najczęściej w stopach i rękach), kołatanie serca, objawy arytmii, zwiększona tendencja do występowania nadciśnienia, objawy ze strony układu nerwowego takie jak: lęk, uczucie niepokoju, zaburzenia snu, a nawet depresja.

Niedobór witaminy B12

Najbardziej narażone osoby: Dzieci; osoby po 50 roku życia; weganie
Najlepsze źródła: Mięso i jego przetwory, ryby, mleko, nabiał i jaja
Objawy niedoboru: Bladość skóry, osłabienie, problemy z koncentracją, zmniejszenie apetytu, mrowienie rąk i palców, zaburzenia czucia, apatia, drażliwość, stany depresyjne, anemia złośliwa

Niedobór wapnia

Najbardziej narażone osoby: Osoby unikające na co dzień spożywania nabiału; osoby spożywające duże ilości tzw. produktów wysokoprzetworzonych; osoby starsze; kobiety w ciąży
Najlepsze źródła: Nabiał i produkty mleczne
Objawy niedoboru: Osteoporoza, nadmierna kruchość kości.Ubytki zębowe, przejściowe uczucie skurczu mięśniowego, mrowienia kończyn, krwotoki z nosa i zaburzenia krzepnięcia krwi, zaburzony rytm serca.

Zachęcam do przeczytania mojego artykułu o mleku i jego wpływie na organizm.

2. Stosowanie odpowiedniej diety jako czynnik zapobiegający powstawaniu niektórych chorób.

Ostatnimi czasy rozpowszechniło się pojęcie chorób tzw. dietozależnych, czyli takich, których jedną z głównych przyczyn jest nieodpowiednie odżywianie się. Analogicznie, czynnikiem ochronnym przed tego typu chorobami jest stosowanie zdrowej i zbilansowanej diety. Aby lepiej zobrazować powyższą myśl posłużę się przykładami, podając ogólną charakterystykę diety oraz nazwę schorzenia w przypadku, których jej stosowanie może znacznie obniżyć ryzyko wystąpienia.

• Dieta niskokaloryczna, pozbawiona produktów o wysokim indeksie i ładunku glikemicznym oraz tłustych potraw – niższe ryzyko otyłości
• Bogato błonnikowa – niższe ryzyko raka jelita grubego
• Dieta o obniżonej zawartości kwasów nasyconych, izomerów trans kwasów tłuszczowych, cholesterolu oraz cukru – prewencja miażdżycy i nadciśnienia
• Dieta zasobna w wapń i witaminę D – prewencja w stosunku do chorób układu szkieletowego, w tym osteoporozy
• O obniżonej kaloryczności oraz o ograniczonej ilości produktów o wysokim ładunku i indeksie glikemicznym – prewencja cukrzycy typu 2
• Dieta o zredukowanej ilości produktów zasobnych w cukier – prewencja próchnicy
• Dieta dostarczająca na co dzień produktów o wysokiej zawartości błonnika pokarmowego – prewencja zaparć.

3. Zastosowanie odpowiedniej diety może również stanowić element leczniczy w przypadku niektórych jednostek chorobowych lub też znacznie łagodzić ich objawy.

Poniżej przedstawię niektóre diety obrazujące tą zależność:

• nisko węglowodanowa – łagodzenie objawów cukrzycy oraz opóźnienie występowania jej powikłań.
• dieta bogata w antyoksydanty oraz wielonienasycone kwasy tłuszczowe – złagodzenie objawów, częściowa lub całkowita regresja zmian miażdżycowych w naczyniach krwionośnych.
• bezglutenowa – możliwość całkowitego wyeliminowania objawów celiakii.
• dieta wysoko błonnikowa – leczenie zaparć.

Podsumowując, odpowiednia dieta ma nie tylko wpływ na utrzymanie sprawnej kondycji fizycznej oraz umysłowej, ale może również przyczynić się do zapobiegania wystąpienia wielu chorób – w szczególności chorób tzw. dietozależnych. Dodatkowo podkreślę tu coraz bardziej nagłaśniany wpływ odpowiednio dobranej diety na skuteczniejsze leczenie wielu chorób. Z tego względu coraz istotniejszy wydaje się być właściwy dobór produktów spożywczych. Powinien on z jednej strony zapewnić wystarczającą podaż substancji niezbędnych odo prawidłowego funkcjonowanie całego organizmu, a z drugiej strony być pozbawiony tych produktów, które są zawierają substancje szkodliwe i mogą zwiększać ryzyko występowania poważnych schorzeń oraz dolegliwości.

Piśmiennictwo:
Grzybowski, A. N. D. R. Z. E. J., et al. “Żywieniowe uwarunkowania stanu zdrowia ludzi w wieku produkcyjnym w świetle norm i zwyczajów żywieniowych.” Problemy Higieny i Epidemiologii 88.1 (2007): 1-6.
Socha, Jerzy, et al. “Żywienie dzieci a zdrowie wczoraj, dziś i jutro.” Pediatria Współczesna. Gastroenterologia, Hepatologia i Żywienie Dziecka 12.1 (2010): 34-37.
Gorynska-Goldmann, E., and Przemysław Ratajczak. “Świadomość żywieniowa a zachowania żywieniowe konsumentów.” Journal of Agribusiness and Rural Development 04 [18] (2010).
Gawęcki, Jan, Stanisław Berger, and Anna Brzozowska. Żywienie człowieka. Wydawnictwo Naukowe PWN, 2011.
Bajerska-Jarzębowska, Joanna, et al. “Sposób żywienia, parametry antropometryczne stanu odżywienia i wydolność fizyczna wybranej grupy studentów.” Żywność: nauka-technologia-jakość 11.3 (40), Supl. (2004): 9-17.