Łysienie androgenowe: dieta, suplementacja, leczenie

U kogo występuje łysienie androgenowe?

Łysienie androgenowe (AGA – androgenetic alopecia) ma podłoże genetyczne. Może dotyczyć zarówno kobiet, jak i mężczyzn.
W tym artykule jednak chciałabym skupić się na problemie występującym u kobiet.
Łysienie androgenowe u kobiet jest związane z predyspozycją genetyczną i/lub nadmierną wrażliwością mieszków włosowych na androgeny.
Badanie androgenów we krwi kobiet dotkniętych problemem może wykazać ich nadmierny poziom ale również stan prawidłowy. 

Jak często występuje problem androgenowego wypadanie włosów u kobiet?

Częstość występowania kobiecego łysienia androgenowego zwiększa się wraz z wiekiem. Obecnie szacuje się, że na wypadanie włosów na tle androgenowym cierpi :
– o 10 proc. kobiet w wieku przedmenopauzalnym
– 50–75 proc. kobiet po 65. roku życia.
Istotnym czynnikiem predysponującym do występowania tego typu łysienia u kobiet jest występowanie Zespołu Policystycznych Jajników (PCOS).

Czym jest łysienie androgenowe?

Istotą choroby jest nadmierna produkcja androgenów –dihydrotestosteronu (DHT) oraz/i nadmierna wrażliwość receptora dla testosteronu.
Dihydrotestosteron (DHT) powoduje miniaturyzację, a w konsekwencji zanik mieszka włosowego.
Mechanizm polega na łączeniu się DHT ze swoim receptorem androgenowym. Kompleks hormon-receptor wnika do jądra komórki włosa, łączy się z DNA i aktywuje geny.
Czytanie tych genów przez komórki włosa powoduje ich stopniową miniaturyzację. Skraca to okres wzrostu włosa (anagen) i wydłuża okres regresji (telogen). 
Dihydrotestosteron wytwarza się z testosteronu pod wpływem działania enzymu 5-alfa-reduktazy. Zatem walka z łysieniem androgenowym sprowadza się głównie do blokowania aktywności tego enzymu oraz dostarczenie właściwych substancji wspomagających wzrost włosa.

Jakie badania warto zrobić aby rozpoznać androgenowe wypadanie włosów u kobiet?

Badania hormonalne

-poziom testosteronu wolnego lub całkowitego
-poziom dihydrotestosteronu (DHT)
– androstedion
– DHEA (dehydroandrosteronu)
– DHEA-S ( siarczanu dehydroandrosteronu)
– ew. USG jajników w celu diagnostyki w kierunku PCOS
* wyniki prawidłowe nie wykluczają androgenowego łysienia u kobiet

Dodatkowo warto wykonać:

-poziom prolaktyny
-poziom progesteronu

Badania skóry głowy:

– trichoskopia , czyli analiza skóry głowy i włosów specjalistycznym sprzętem trychologicznym, mikrokamerą, który powiększa skórę głowy i włosy od 60-400 krotności

Pomocne przy diagnozowaniu androgenowego wypadania włosów będą również takie informacje jak:

lokalizacja miejsca wypadania włosów (powinno być to widoczne podczas badania mikroskopowego skóry głowy)

czas trwania wzmożonego wypadania włosów

nasilenie objawów

obecności hirsutyzmu, trądziku, otyłości i zaburzeń miesiączkowania

Cechy charakterystyczne łysienia androgenowego

• Androgenowe wypadanie włosów u kobiet ma najczęściej charakter rozlany, a granica łysienia na czole jest dobrze zachowana. U kobiet przerzedzenie włosów, występuje ok 3 cm w kierunku okolicy ciemieniowej i szczytu głowy.
• Ważnym objawem łysienia androgenowego jest szerszy przedziałek w czasie czesania się, który przypomina w kształcie choinkę.
• Androgenowemu wypadaniu włosów często towarzyszy łojotok który jest spowodowany nadmierną stymulacją receptora androgenu przez nadmiar hormonów męskich.

Wypadanie włosów na tle androgenowym może być typu męskiego, żeńskiego lub mieszanego, przy czym wszystkie 3 typy łysienia mogą występować u kobiet.

Łysienie androgenowe typu kobiecego 

Występuje najczęściej między 20-tym, a 40-tym rokiem życia i jest związane z aktywną produkcją żeńskich hormonów płciowych. Zwykle poziom androgenów jest u nich prawidłowy lub tylko nieznacznie podwyższony. W tej grupie kobiet można również często stwierdzić współistnienie zespołu policystycznych jajników.

Androgenowe łysienie typu męskiego 

Ten typ łysienia częściej występuje u kobiet w wieku okołomenopauzalnym i po menopauzie. Przerzedzenie włosów ma miejsce w okolicy kąta czołowego i na szczycie głowy (tonsura). Postęp schorzenia możemy badać w kierunku okolicy skroniowej i ciemieniowej. Włosy w okolicy czołowej są zachowane. Do oceny stopnia nasilenia łysienia typu męskiego stosuje się skalę 7-stopniową Hamiltona-Norwooda lub 3-stopiową skalę Ludwiga. III stopnień obejmuje całkowite zniknięcie włosów w okolicy szczytu głowy a kierunku skroni. I stopień to początkowe rozrzedzenie w szczycie głowy. II stopień to faza pośrednia.

Ważne składniki w diecie przy łysieniu androgenowym

Kwas gamma-linolenowy GLA
Kwas gamma linolenowy (GLA) należy do grupy kwasów omega 6. Należy on do inhibitorów 5α-reduktazy. Jest więc świetnym składnikiem diety na androgenowe wypadanie włosów.
Bogatym źródłem tego kwasu są oleje:
– olej z nasion czarnej porzeczki, olej z wiesiołka, olej z ogórecznika

Kwasy omega 3
Spowalniają przemianę testosteronu w DHT, odpowiedzialnego za wypadanie włosów. Działają korzystnie na redukcję stanów zapalnych w organizmie. Zjedziemy je:
– kwasy DHA i EPA: tłuste ryby morskie jak: makrela, łosoś, szproty, sardynki, śledzie, halibut, w mniejszym stopniu mintaj oraz dorsz.
– kwas alfa-linolenowy : siemię lniane, orzechy włoskie

Kolorowe warzywa, owoce i przyprawy bogate w antyoksydanty
Sprawią, że włosy będą bardziej odżywione i pobudzone do wzrostu przez co będą mniej wypadać.
Dobre źródła to na przykład:
-porzeczki, maliny, truskawki, borówki
-kurkuma, oregano, bazylia, papryka w proszku, imbir, curry
-warzywa zielonolistne, papryka, dynia, marchew, pomidory, natka pietruszki, czerwona cebula, czarna i czerwona fasola, czarna soczewica

Dobre źródła aminokwasów w diecie
Aminokwasy powinny być dostarczane organizmowi regularnie. Tylko wtedy spełniają swoje zadanie, niestety nie można zgromadzić aminokwasów „na zapas”. Dla zdrowych włosów ważnych jest szczególnie 6 aminokwasów – arginina, metionina, cysteina, cystyna, tyrozyna i tauryna. Aminokwasy mogą stymulować szybszy porost włosów i umożliwić szybsze odrastanie nowych włosów.
Dobre źródła tych aminokwasów to:
– jajka, sery twarogowe, jogurty naturalne,
– mięso (cielęcina, wołowina), drób (indyk, kurczak)
– nasiona roślin strączkowych
– ziarna (pestki dyni i słonecznika, sezam), orzechy (pistacjowe, arachidowe, migdały)
– produkty zbożowe (kasza gryczana, jęczmienna pęczak, ryż brązowy, pieczywo żytnie razowe i graham).

Produkty bogate w cynk
Cynk jest potrzebny do prawidłowego wzrostu włosa. Kontroluje metabolizm aminokwasów, z których włosy są zbudowane.  Dobry źródłem cynku są:
– wątroba, mięso, jaja, ryby, ostrygi
– pieczarki
– kakao
– pestki dyni, słonecznika, sezam, otręby pszenne, kiełki pszenicy, cebula i czosnek
– warzywa strączkowe, tofu

Warzywa bogate w siarkę

Keratyna to podstawowy budulec włosa. Zbudowana jest z siarki i to ona zapewnia odporność na uszkodzenia mechaniczne. Siarka wzmacnia i zwiększa odporność macierzy włosa, dlatego stanowi konieczny element dla pięknych włosów. Ponadto, siarka jest składnikiem kolagenu i wpływa także na poprawę stanu skóry, zwiększając jej jędrność i zdolność do regeneracji. Dobre źródła siarki w diecie to:
– warzywa z rodziny czosnkowatych: czosnek, cebula, por oraz szczypiorek
– groch, kapusta, kalafior, brokuły, chrzan, rzodkiewka, rzepa, rzeżucha, karczochy

Produkty bogate w krzem

Krzem zapobiega nadmiernemu wypadaniu włosów i łamaniu się paznokci. Krzem bierze udział w syntezie kolagenu, elastyny i kwas hialuronowego – podstawowych składników budujących skórę, w tym skórę głowy. Pierwiastek ten jest więc również istotny aby dłużej zachować młody wygląd skóry.
Gdzie znajdziemy bogate źródła krzemu w żywności?
– kasze w tym głównie jaglana, niepalona kasza gryczana, jęczmienna
– płatki owsiane, pszenne, otręby ryżowe, owsiane i pszenne
– groch
– czosnek, cebula, szczypiorek, fasolka szparagowa, szparagi, kapusta, rzodkiew
– skórki owoców
– pędy bambusa, skrzyp polny, pokrzywa (napary, suplementy)

Produkty bogate w magnez

Magnez obok wapnia, fosforu, siarki i fluoru jest ważnym materiałem budulcowym naszych włosów, skóry i paznokci. Jego ważny wpływ na stan skóry polega na utrzymywaniu odpowiedniego uwodnienia wnętrza komórek (tzw. cytozolu) i udziale w kilkunastu reakcjach enzymatycznych na poziomie molekularnym. Jest też potrzebny do regeneracji komórek korzeni włosów.
Dobrym źródłem tego pierwiastka są takie produkty jak:
– produkty zbożowe: otręby pszenne, zarodki pszenne, kasza gryczana, kasza jaglana, brązowy ryż, płatki owsiane  – pestki i orzechy: pestki dyni, migdały, pistacje, orzechy laskowe
– warzywa strączkowe: soja, groch, fasola
– gorzkie kakao, surowe ziarna kakaowca
– banany

Biotyna

Nie bez powodu biotyna jest uważana za witaminę piękności. Wpływa na prawidłowy stan zdrowia skóry, włosów i paznokci, co wynika z zawartości w składzie cząsteczek siarki. Biotyna opóźnia również siwienie włosów, czy ich utratę związaną z wiekiem. Związek ten kumuluje bowiem cząsteczki biodostępnej siarki i poprzez krew zasila umiejscowioną w korzeniu macierz włosa, która odpowiada za siłę i elastyczność wiązań siarkowych spajających łodygę włosa.
Z ciekawostek warto wiedzieć, że pomimo, że tak określana biotyna – nie jest typową witaminą , a raczej substancją witaminopodobną – złożonym kwasem organicznym. Jest odporna na działanie wysokich i niskich temperatur oraz zmiany pH, dlatego obróbka termiczna bogatych w nią produktów nie powoduje jej zniszczenia, czy utraty właściwości.
Produkty bogate w biotynę to:
-żółtko jaj, mleko, ser
-wątroba
-otręby pszenne, owsiane, ryżowe, żytnie
-sardynki, łosoś
-drożdże
-soja i jej przetwory
-nieoczyszczone mąki
-kalafior, marchew, szpinak

Kwas foliowy

Dieta uboga w witaminę B9 może powodować zaburzenia hormonalne, w tym pogłębiać objawy związane z nadmiarem androgenów w organizmie. Kwas foliowy wpływa również na wytwarzanie serotoniny, która nie bez powodu jest nazywana „hormonem szczęścia“. Serotonina ma działanie antydepresyjne i to od niej niej w dużym stopniu zależy nasz nastrój i zdrowy sen pełniący kluczową rolę, również w procesie regeneracji skóry i całego organizmu. 
Uwaga!
Gotowanie warzyw powoduje, że tracą ok. 40-70% folianów!
Aby zachować kwas foliowy, owoce i warzywa najlepiej przechowywać w chłodnym i ciemnym miejscu, i jeść na surowo lub gotować bardzo krótko.
Produkty bogate w kwas foliowy to:
– warzywa zielonolistne jak jarmuż, natka pietruszki, rukola, roszponka
– pomarańcze
– warzywa strączkowe

Co warto włączyć do codziennego menu w diecie na androgenowe wypadanie włosów?
Anty-androgenowe super food!

• Zielone koktajle z białkiem z grochu, siemieniem lnianym
• Zielone sałatki z dodatkiem oleju z wiesiołka i pestek dyni
• Ryby minimum 2 razy w tygodniu
• Brokuły, kalafior, kapusta
• Dużo warzyw cebulowych jak: por, szczypior, cebula, czosnek
• Warzywa strączkowe – im większa różnorodność tym lepiej:)
• Wątróbka ekologiczna z kurczaka lub wątróbka z gęsi, kaczki, indyka – 1-4 razy w miesiącu

Co warto ograniczyć w diecie?

• Cukier
• Zboża oczyszczone, w tym białe mąki pszenne i produkty z ich udziałem
• Żywność wysokoprzetworzona, w tym słodycze
• Kurczak z wyjątkiem zagrodowych, z chowu bez antybiotyków

W przypadku PCOS często dobrze sprawdza się dieta bezglutenowa lub z ograniczeniem produktów pszennych. Jest to kwestią indywidualną i zależy od stanu układu pokarmowego Pacjentki.

Suplementacja pomocna w łysieniu androgenowym

• Kwas gamma-linolenowy np. w postaci oleju z wiesiołka, czarnej porzeczki, ogórecznika
• Preparaty z wyciągiem z palmy sabałowej (saw palmetto), olejem z pestek dyni
• Witamina B6, B12
• Cynk w połączeniu z miedzią
• Magnez w formie jabłczanu/cytrynianu + ew. sole magnezowe do kąpieli
• Dobrej jakości kwasy omega 3 (EPA i DHA) w dawce 1000 mg dziennie
• W przypadku hiperprolaktynemii – preparaty z wyciągiem z niepokalanka mnisiego (Castagnus) – po konsultacji z lekarzem
• W przypadku deficytu progesteronu – korzeń macy w proszku, kremy z progesteronem, indolo -3-karabinol
• Ziarna ostropestu plamistego – w celu wsparcia detoksu organizmu

Przykładowe preparaty: Kerabione booster, Biocardine omega-3

Preparaty do włosów przy androgenowym wypadaniu włosów

• *Wcierki z minoksidylem w stężeniu 2% lub 5% – do stosowania długofalowego
• Naturalne szampony normalizujące wydzielanie łoju, np. szampony siarkowe, z korzeniem łopianu, dziegciem, mydlinicą lekarską, naturalne mydła do mycia głowy
• Peelingi trychologiczne lub sera oczyszczające skórę głowy np. na bazie oleju z pestek z czarnej porzeczki

Łysienie androgenowe – leczenie

Istnieją dwa leki zatwierdzone przez międzynarodową agencję leków FDA do leczenia łysienia androgenowego.

Pierwszy z nich to minoksydyl – do stosowania miejscowego, najczęściej w formie wcierek. Cena leku jest przyzwoita (zwykle ok 30-40 zł za butelkę 60 ml) i jest do zakupu bez recepty. Do stwierdzenia poprawy klinicznej wymagane jest co najmniej 4 do 6 miesięcy regularnego stosowania. Mechanizm działania minoksydylu polega na rozszerzenie miejscowych naczyń krwionośnych, co umożliwia lepsze odżywienie włosa i szybszy porost włosów, a to promuje fazę jego wzrostu. Zwiększony porost włosów i zahamowanie ich wypadania możemy zaobserwować gdy przyczyną wypadania włosów jest nadmiar androgenów.

W innych typach łysienia lek jest nieskuteczny. Przy stosowaniu wcierek należy dokładnie myć ręce i uważać by preparat nie przenosił się do innych okolic ciała gdyż może to spowodować pojawienie się w tych miejscach niechcianego owłosienia. Wcierki z minoksydylem dostępne są w stężeniach 2% i 5%. Przykładowe preparaty to np.: Loxon, Piloxidil, Alopexy, Regaine.

W leczeniu ogólnym łysienia androgenowego u kobiet wykorzystuje się blokery receptorów androgenowych w skojarzeniu z estrogenami po wykluczeniu przeciwwskazań ginekologicznych i internistycznych. Stosowanie tych leków w dłuższej perspektywie wiąże się jednak często z występowaniem niepożądanych skutków ubocznych.

Zachęcam do przeczytania artykułu o diecie w wypadaniu włosów link.

Piśmiennictwo:

Sobstyl, Malgorzata, Joanna Tkaczuk-Wlach, and Grzegorz Jakiel. “Diagnostyka hormonalna lysienia kobiet.” Przeglad Menopauzalny 14.1 (2010): 52.e
Brzezińska-Wcisło, Ligia, et al. “Co nowego w patogenezie i leczeniu łysienie androgenowe u mężczyzn.” Clinical Dermatology/Dermatologia Kliniczna 9.3 (2007).
Imko-Walczuk, Beata, Agnieszka Cegielska, and Monika Głombiowska. “Zmiany w rozmieszczeniu włosów u kobiet w okresie pomenopauzalnym.” Przegl Dermatol 99 (2012): 62-67.
Styczeń, Przemysław. “Włosom na ratunek.” Art of Beauty 2 (2015): 32-39.
Szklarczyk, Małgorzata, Anna Goździalska, and Jerzy Jaśkiewicz. “Choroby oraz pielęgnacja skóry głowy i włosów.” (2012).