Kluczowe kryteria rozpoznania cukrzycy wg PTD Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego

Co roku Polskie Towarzystwo Diabetologiczne aktualizuje zalecenia dotyczące leczenia i profilaktyki cukrzycy. Zalecenia te są wynikiem pracy grupy kilkudziesięciu specjalistów z dziedziny: diabetologii, dietetyki klinicznej, pediatrii, medycyny ogólnej, psychiatrii, nefrologii, okulistyki i kardiologii. Poniższe kryteria stanowią skróconą wersję zaleceń klinicznych opracowanych przez powyżej wymienionych specjalistów z 2019. Mam nadzieję, że znajdziecie tutaj przydatne informacje.

1. Objawy wskazujące na możliwość występowania lub przyszłego rozwoju cukrzycy:

• wzmożone pragnienie
• częste oddawanie moczu
• osłabienie i senność – w szczególności po posiłku
• częste stany zapalne narządów płciowych oraz zmiany ropne na skórze
• nagła utrata masy ciała

2. Osoby z podwyższonej grupy ryzyka powinny wykonywać badania w kierunku cukrzycy co roku, gdyż wczesne jej wykrycie znacznie wspomaga przyszłe leczenie i pomaga uniknąć części groźnych powikłań zdrowotnych.

Kto jest w grupie ryzyka?

• osoby z nadwagą lub otyłe (BMI ≥ 25 kg/m ² i/lub obwodem w talii>80 cm (kobiety) i >94 cm (mężczyźni)
• z cukrzycą w rodzinie (rodzice/rodzeństwo)
• osoby o znikomej aktywności fizycznej na co dzień
• u których w poprzednim badaniu stwierdzono stan przedcukrzycowy
• u kobiet z przebytą cukrzycą ciążową
• z hiperlipidemią (stężenie cholesterolu frakcji HDL< 40 mg/dl lub/i trójglicerydów > 150 mg/dl)
• u kobiet, które urodziły dziecko z masą ciała >4 kg
• osób cierpiących na nadciśnienie (≥130/80 mm Hg)
• u kobiet z zespołem policystycznych jajników
• z chorobą układu sercowo-naczyniowego

3. Badania w kierunku cukrzycy

• Pomiar glikemii na czczo

Wykonanie pomiaru cukru we krwi czyli oznaczenie tzw. glikemii przygodnej. Jeżeli jej wartości przekraczają lub są równe wartości 200 mg/dl, wynik ten jest podstawą do rozpoznania cukrzycy.

• Pomiar glikemii przygodnej

Jeżeli pomimo podejrzeń występowania cukrzycy wynik glikemii przygodnej wynosił < 200 mg/dl  wtedy pacjent powinien wykonać badanie stężenia glukozy krwi na czczo. Badanie to powinno wykonywać się 2-krotnie w kolejnych dniach. Jeżeli wynik 2-krotnie przekroczy 126 mg/dl – rozpoznaje się cukrzycę.

• Doustny test pomiaru glukozy (OGTT – oral glucose tolerance test)

Jeżeli:

– co najmniej jeden z wyników pomiaru stężenia glukozy na czczo będzie mieścił się w granicach 100-125 mg/dl

lub/i

– istnieją uzasadnione podejrzenia odnośnie cukrzycy

należy dodatkowo wykonać doustny test tolerancji glukozy

4. Jakie stężenie glukozy można uznać za prawidłowe, a jakie wyniki są podstawą do rozpoznania cukrzycy?

Prawidłowa glikemia na czczo	Nieprawidłowa glikemia na czczo	Nieprawidłowa tolerancja glukozy	Stan przedcukrzycowy	Cukrzyca
Stężenie glukozy na czczo: 70-99 mg/dl	Stężenie glukozy na czczo: 100-125 mg/dl	Stężenie glukozy 2 h po posiłku na poziomie 140-199 mg/dl	Stężenie glukozy 2 h po posiłku na poziomie 140-199 mg/dl lub stężenie glukozy na czczo 100-125 mg/dl	Występowanie 1 z 3 poniższych kryteriów:1. Objawy hiperglikemii i glikemia przygodna ≥ 200 mg/dl2. Dwukrotnie glikemia na czczo ≥ 126 mg/dl3. Glikemia 2 h po posiłku ≥ 200 mg/dl

5. Rzadkie typy cukrzycy

Poza najpowszechniej występującą cukrzycą typu 2 – zwana inaczej cukrzycą dorosłych oraz cukrzycą typu 1 – typu dziecięcego występują również jej rzadsze rodzaje, często trudne do pełnego rozpoznania.

• Cukrzyca typu LADA

Cukrzyca typu LADA (Latent Autoimmune Diabetes in Adults) jest to rodzaj cukrzycy o podłożu autoimmunologicznych – typowym dla cukrzycy typu 1 – jednak ujawnia się ona najczęściej dopiero po 35 roku życia. Z tego względu często mylona jest z cukrzycą typu 2, której leczenie różni się od cukrzycy typu 1. W cukrzycy tej, podobnie jak w jej podtypie 1 dochodzi do powolnego procesu destrukcji komórek beta trzustki – odpowiedzialnych za produkcję insuliny. Z tego względu  z czasem dochodzi do konieczności jej zewnętrznego przyjmowania – najczęściej w formie zastrzyków. W celu rozpoznania tego typu cukrzycy zaleca się badanie na obecność autoprzeciwciał anty-GAD, typowych dla cukrzycy typu 1. Cukrzycę typu LADA rozpoznaję się u 5-10% cukrzyków, zapadających na tą choroba po 35 roku życia.

• Cukrzyca monogenowa

Jest chorobą rzadką i stanowi 1-2% wszystkich przypadków cukrzycy. Spowodowana jest mutacją pojedynczego genu – ma więc podłoże genetyczne.  Formy monogenowe cukrzycy mogą przybrać formę: cukrzycy typu MODY (rozpoznanie początku choroby przed 25 rokiem życia), mitochondrialnej oraz noworodkowej (rozpoznanie cukrzycy przed 6 miesiącem życia). Do rozpoznania tej formy cukrzycy dochodzi w wyniku badan genetycznych.

6. Nowości – czyli co zmieniło się w kryteriach rozpoznania cukrzycy wg PTD Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego w 2019 roku?

1. Suplementacja witaminą B12 przy długotrwałym leczeniu metforminą

Pacjentom długotrwale leczonych metforminą, u których został stwierdzony niedobór zalecono jednoczesną suplementacje witaminą B12. Zalecenia te odnoszą się do wszystkich Pacjentów stosujących ten lek przewlekle, a więc również do tych ze zdiagnozowana insulinoopornością oraz Zespołem Policystycznych Jajników (PCOS).  Najważniejszy wniosek dla Pacjentów leczonych metforminą? Badać poziom witaminy B12 co najmniej raz w roku.    

2. W pierwszym etapie leczenia lekiem z wyboru pozostaje metformina.

Poza leczeniem farmakologicznym, nieodzowną częścią leczenia cukrzycy pozostaje również dieta i aktywność fizyczna. Więcej na temat diety w cukrzycy typu 2 dowiesz się tutaj.

3. W przypadku Pacjentów z hipoglikemią, w przypadku epizodu obniżonego poziomu cukru, zaleca się spożycie 15 g glukozy i kontrolę glikemii po 15 minutach.

W przypadku utrzymującej się nadal hipoglikemii zalecane jest ponowne spożycie 15 g glukozy i kontrola glikemii po 15 minutach.

4. Wytyczne dotyczące stosowania metforminy w zależności od stanu nerek – przesączania kłębuszkowego eGFR

Zalecenia dotyczące dawkowania metforminy w zależności od wskaźnika przesączenia kłębuszkowego eGFR

≥ 60 – – bez przeciwwskazań do metforminy. Należy monitorować czynność nerek raz w roku.

45–59 – można kontynuować stosowanie metforminy. Należy monitorować czynność nerek co 3–6 miesięcy.

30–44 – wskazane zachowanie szczególnej uwagi przy stosowaniu metforminy. Możliwe kontynuowanie stosowania metforminy w zmniejszonej (do 50%) dawce. Należy monitorować czynność nerek co 3 miesiące. Nie należy rozpoczynać leczenia metforminą u nowych chorych.

< 30 Nie należy stosować metforminy

Badanie przesiewowe w kierunku albuminurii należy wykonywać raz w roku. Badanie to ocenia wskaźnik albumina/kreatynina (ACR, albumin/creatinine ratio) na podstawie wyników ilościowych oznaczeń w jednorazowo pobranej próbce moczu (optymalnie porannego)

Stężenie kreatyniny we krwi należy określić u chorych na cukrzycę przynajmniej raz w roku. Stężenie kreatyniny należy wykorzystać do określenia wartości eGFR.

Bibliografia:

Opracowanie własne na podstawie ” Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2019″. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego