Dieta dla dzieci i młodzieży – zasady i wskazówki

Dzieciństwo to jeden z ważniejszych etapów w życiu każdego człowieka.
To czas rozwoju i kształtowania osobowości, dlatego tak ważne jest, aby od najmłodszych lat uczyć dziecko prawidłowego odżywiania.
Dzieci zazwyczaj powtarzają błędy żywieniowe rodziców…Te z kolei towarzyszą im również w wieku dorosłym, a czasem i do końca życia.
Podstawowym elementem edukacji żywieniowej dziecka są nawyki i dieta rodziców. Dowiedz się jak powinna wyglądać dieta dla dzieci i młodzieży.

Dieta dla dzieci i młodzieży – Jakie błędy najczęściej zauważam w diecie dzieci?

1. Zbyt niskie spożycie:

Niedostateczne spożycie wyżej wymienionych grup produktów powoduje występowanie niedoborów. Szczególnie: wapnia, witaminy C, witamin z grupy B, cynku, miedzi oraz magnezu. Należy pamiętać, że są to niezbędne składniki do prawidłowego rozwoju organizmu, a suplementacja nie jest dobrym rozwiązaniem na dłuższą metę…

Szczególnie niebezpieczne jest niskie spożycie wapnia, przy równocześnie wysokim spożyciu fosforu. Sprzyja to nasileniu resorpcji wapnia z kości, co skutkuje mniejszą maksymalną masą kostną i zwiększoną tendencja do występowania osteoporozy w przyszłości. Fosfor znajduje się w dużych ilościach w żywności wysoko przetworzonej, zupach i sosach w proszku, wędlinach, słodzonych płatkach lub chrupkach do mleka, coca-coli – czyli tych produktach, które dzieci lubią najbardziej i spożywają w dużych ilościach.

Problemy układu kostno-szkieletowego dodatkowo może pogłębiać także znacznie ograniczony dostęp słońca. W miesiącach jesienno-zimowych, co wiąże się z niedoborem witaminy D, która wytwarzana jest przez organizm podczas kontaktu słońca ze skórą. Wystarczy już 20-30 minutowa ekspozycja na słońce). Niedobory tej witaminy wpływają na zmniejszenie masy kostnej oraz mineralizacji kości, a w skrajnych przypadkach może prowadzić nawet do krzywicy. Dlatego musimy pamiętać o suplementacji witaminy D w okresie jesienno-zimowym również u najmłodszych.

2. Zbyt wysokie spożycie:

Problemy wymienione w punkcie drugim, jak również często spędzanie wolnego czasu przed komputerem/telewizorem i unikanie zabaw na świeżym powietrzu prowadzą często do nadmiernej masy ciała i otyłości już u najmłodszych dzieci…

3. Zbyt rzadkie, nieregularne posiłki oraz omijanie posiłków

Liczne zajęcia pozaszkolne, jak również przeciążenie nauką wpływa  na częste omijanie posiłków i ich nieodpowiedni rozkład w ciągu dnia. Dzieci i młodzież często pomijają śniadanie z powodu pośpiechu w czasie wyjścia z domu, a drugie śniadanie zjadają dopiero po kilku godzinach w szkole. Jak wiadomo śniadanie jest najważniejszym posiłkiem w ciągu dnia i to właśnie ono daje dziecku energię do sprawnego myślenia, wzmaga koncentrację i dodaje sił na resztę dnia.

Dzieci które opuszczają lub zbyt późno spożywają 1 śniadanie:

4. Śmieciowe jedzenie cichym mordercą dzieci…

Po lekcjach, gdy dzieci dopada głód często odwiedzają sklepiki szkolne lub zachodzą do sklepów typu “Żabka” na szybką przekąskę. Produkty tam sprzedawane, w dużej mierze zaliczane są do tzw. śmieciowego jedzenia. Czyli pożywienia o niskiej/żadnej wartości odżywczej – za to o wysokiej wartości kalorycznej i całej gamie konserwantów z serii E i nie tylko.
Dodatkowo chipsy, chrupki, żelki, batoniki, czekoladki i inne “przysmaki” oferowane w sklepach zawierają ogromne ilości cukru, tłuszczy trans oraz soli . Składniki te, spożywane w nadmiernych ilościach prowadzą do wzrostu apetytu, pogorszenia stanu cery – w szczególności wśród nastolatków, oraz zwiększają ryzyko występowania cukrzycy, chorób serca i nadciśnienia w przyszłości. Znacząco zwiększają też ryzyko występowania nadwagi i otyłości u dziecka, w szczególności gdy zamiast sportu i spotkań towarzyskich wybiera ono gry przy komputerze.

Batoniki, chrupki, chipsy… – dlaczego dzieci powinny ich unikać?

• Tego typu jedzenie jest wysokokaloryczne.  Gdy dziecko ma małą aktywność, jedząc tego typu produkty na co dzień będzie mieć nadwagę lub otyłość.
• Zaspokajają głód tylko na chwilę. Nadmiar cukru i soli w diecie wiąże się z częstymi napadami głodu i zwiększeniem apetytu.
• Uzależnia – sztucznie tworzone aromaty oraz wzmacniacze smaku np. powszechnie stosowany w sosach glutaminian sodu, sprawiają, że ludzie “uzależniają” się od danego specyficznego, intensywnego smaku.
• Wzmacniają awersję do zdrowego, nieprzetworzonego jedzenia. Mocne smaki i intensywne kolory batonów i chipsów w oczach dzieci stanowią bardziej atrakcyjny produkt niż warzywa, owoce czy kanapki.

Warto też dodać, że fast-foody w wyżej cywilizowanych krajach np. Szkocji są traktowano jako produkty o równej szkodliwości jak papierosy, czy alkohol. Ze względu na przerażający wzrost liczby otyłych dzieci w tym kraju, emitowanie reklam dotyczących fast-foodów jest tam dozwolone po godzinie 21. Inni nasi sąsiedzi – Węgrzy – walczą z problemem nadmiernego rozpowszechnienia fast-foodów poprzez wprowadzenie większego podatku od sprzedaży tego typu produktów. Wszystko przez tragiczny wpływ na zdrowie jaki wywiera masowe spożywanie tego typu produktów przez dzieci i młodzież.

W Polsce nadwaga i otyłość wśród dzieci stanowi coraz poważniejszy problem. Świadczą o tym przeprowadzone badania nad liczbą dzieci otyłych w różnych województwach Polski. Przykładowo w województwie Śląskim już co piąte dziecko ma nieprawidłową masę ciała i cierpi z powodu nadwagi lub otyłości.

Jeżeli szukasz zdrowych pomysłów na przekąski dla swojego dziecka zajrzyj do zakładki przepisy.

Co robić aby uchronić nasze dzieci przed tymi zagrożeniami i zapewnić im “zdrową” przyszłość ?

W Polsce dzieci czerpią wiedzę ze szkoły na temat tego jak poprawnie pisać, dodawać i dzielić, jednak często brakuje im edukacji żywieniowej. Wiedza na temat zdrowego żywienia powinna być wprowadzona już od najmłodszych lat.

Z tego względu apeluję się do rodziców, aby uczyli swoje dzieci jakie pokarmy są dobre, a jakie szkodliwe. Dziecku należy uświadomić, że fast-foody, batony, żelki to “jedzenie śmieciowe” i wyjaśnić z jakich powodów.
Świetną formą edukacji byłoby wspólne gotowanie w weekendy z udziałem zdrowych, nieprzetworzonych produktów: kasze, ryby, mięso, warzywa i owoce. Jeżeli rodzice są zapracowani mogą też skorzystać z warsztatów kulinarnych organizowanych dla dzieci. Uważam, że jest to świetna sprawa!
Warto zainwestować w dostępne na rynku gry edukacyjne na temat zdrowego odżywiania lub kupić dziecku książkę na temat zdrowej żywności. Możliwości promowania zdrowego odżywania wśród dzieci i młodzieży jest bardzo wiele.

Bądź grzeczny bo nie dostaniesz batonika…

To właśnie przez tego typu stosowany model “nagrody” dziecko, a w przyszłości dorosła osoba utożsamia słodycze, chipsy lub fast-foody z nagrodą. Przyzwyczajenie bardzo ciężko później zmienić. Często zdarza się, że osoba dorosła, pomimo występowania nadwagi lub otyłości, w dalszym ciągu nie potrafi sobie odmówić.

Dieta dla dzieci i młodzieży – Nastolatki i ich głodówki…

Trend “idealnego ciała” w mediach i portalach społecznościowych od lat wiedzie prym i nic nie zapowiada, aby miało to się zmienić.
Presję na idealny wygląd i szczupłą sylwetkę najsilniej odbierają dziewczęta na przełomie szkoły podstawowej i liceum. Jednakże problemy dotyczące samoakceptacji coraz częściej dotykają też chłopców.
Ten niebezpieczny wyścig o “upragnioną” figurę i chęć przynależności do grona “fajnych i ładnych” często skutkuje stosowaniem głodówek lub skrajnych diet o zdecydowanie zbyt niskiej podaży kalorii.
Głodówki i skrajne diety powodują u młodzieży osłabienie, pogorszenie wyników w nauce, zmęczenie, rozdrażnienie. Często wiążą się to z izolacją od rówieśników. Im dłużej problem pozostaje niezauważony, tym większe ryzyko, że przerodzi się on w coś dużo niebezpieczniejszego. Mam tu na myśli w dalszym ciągu często traktowany jako temat tabu, a obecnie coraz powszechniejszy problem anoreksji i bulimii wśród młodzieży…

Rodzice powinni uważnie obserwować zwyczaje żywieniowe swoich dzieci oraz reagować na nagłą utratę masy ciała dziecka. Alarmujące powinno być również zmienione zachowanie dziecka, większa skłonnością do irytacji, izolowania się od środowiska oraz samych rodziców.

Odżywki i suplementy diety wśród nastolatków

Rodzice chłopców, których główną ambicją jest osiągnięcie sylwetki kulturysty powinni zwrócić uwagę na zmiany zachodzące w zachowaniu i wyglądzie syna, jeżeli zmiany te następują gwałtownie.

Jeżeli przyrost masy mięśniowej jest podejrzanie szybki, może być to oznaką, że syn stosuje odżywki na własną rękę. Ważną informacją dla rodziców jest to, że dzieci i młodzież w wieku rozwojowym nie powinna stosować tego typu środków. Wyjątkiem są wskazania medyczne.
Wszelkiego rodzaju odżywki typu kreatyna, czy inne suplementy białkowo-węglowodanowe dla sportowców są bowiem przeznaczone TYLKO dla osób dorosłych. Przyjmowane tego typu środków w zbyt młodym wieku może przyczyniać się do zaburzeń rozwojowych dziecka i spowodować trwałe skutki zdrowotne!
Dodatkowo środki tego typu muszą być przyjmowane w określonych porach i ilościach i nie zastąpią zdrowo zbilansowanej diety.

Opóźniony wzrost, problemy z nauką, obniżenie odporności

Często rodzice lekceważą te objawy przypisując ich występowanie zbyt intensywnym trybem zajęć w szkole, czy zmianą pogody. Jeżeli jednak, któryś z wyżej wymienionych problemów daje o osobie znać przez dłuższy okres czasu lub często nawraca warto przyjrzeć się sposobowi odżywiania dziecka. Może to być oznaką przewlekłych niedoborów ważnych składników w diecie. Dieta dla dzieci i młodzieży powinna być prawidłowo skomponowana, aby nie zabrakło żadnego niezbędnego składnika.

Jeżeli problem jest poważny warto udać się z dzieckiem na wizytę do dietetyka. Specjalista przeprowadzi dokładny wywiad żywieniowy, zleci odpowiednie badania i na tej podstawie określi najbardziej prawdopodobne przyczyny problemów. Najczęściej spotykane niedobory wśród dzieci w wieku szkolnym są spowodowane zbyt niskim spożyciem warzyw i owoców w diecie.

Aktywne dziecko to większa szansa na zdrowego dorosłego

Potrzeba ruchu i zachęta do aktywności fizycznej wydaje się być coraz bardziej istotną częścią edukacji młodych osób. W szczególności w dobie coraz powszechniejszych kontaktów z rówieśnikami przez Internet. 
Rodzice powinni od dzieciństwa wpajać dzieciom, że “ruch to zdrowie”.  Nawyki sportowe z dzieciństwa, bardzo często rzutują na tryb życia w okresie dorosłości.
Z kolei częste przesiadywanie przed komputerem i brak zainteresowania sportem przekładają się na gorszą sprawność fizyczną w życiu dorosłym. Mogą rodzić bardzo niekorzystne konsekwencje zdrowotne takie jak m.in.: cukrzyca typu drugiego, otyłość, choroby układu krążenia, choroby zwyrodnieniowe w młodym wieku.
Znamienne jest to, że osoby które unikały czynności związanych z aktywnością fizyczną w dzieciństwie, częściej zapadają na tzw. choroby cywilizacyjne w młodości oraz mają problemy z kręgosłupem i zwyrodnieniami we wczesnym wieku. Z praktyki obserwuję, że są to osoby nawet dwudziesto-paro letnie.

Dieta dla dzieci i młodzieży – jeżeli chcesz dowiedzieć się jeszcze więcej na ten temat zachęcam do przeczytania artykułów.

Piśmiennictwo:
Socha J., Socha P., Weker H., Neuhoff-Murawska J. 2010. Żywienie dzieci a zdrowie wczoraj, dziś i jutro. Pediatria Współczesna. Gastroenterologia, Hepatologia i Żywienie Dziecka: 12, 1, 34-37.
Kolarzyk E., Janik A., Kwiatkowski J. Zwyczaje żywieniowe dzieci w wieku przedszkolnym . 2008. Probl Hig Epidemiol. 89(4): 527-532.
SOCHACKA-TATARA E., JACEK R., SOWA A., MUSIAŁ A. Ocena sposobu żywienia dzieci w wieku przedszkolnym. 2008. Probl Hig Epidemiol. 89(3): 389-394.