Dieta w reumatoidalnym zapaleniu stawów + dzień diety do pobrania

Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS, gościec postępujący)
Jest to przewlekła choroba zapalna, w wyniku której układ odpornościowy niszczy własne komórki i tkanki układu kostno-szkieletowego – w tym przede wszystkim stawy. Choroba ta jest dość rzadka – w Polsce występuje u około 400 tys. ludzi. Co roku przybywa około 60-80 nowych zachorowań na 100 tysięcy mieszkańców. Choroba ta, wbrew powszechnym poglądom – nie jest wcale domeną starszych ludzi. Szczyt zachorowań obserwuje się między 40, a 60 rokiem życia. Pierwsze objawy widoczne są już między 25, a 35 rokiem życia. Kobiety chorują 3-4 razy częściej niż mężczyźni. Nie każdy wie, że dieta w reumatoidalnym zapaleniu stawów może w znacznym stopniu złagodzić objawy tej choroby i zmniejszyć ryzyko pojawienia się jej groźnych powikłań.

Przyczyny zachorowania na reumatoidalne zapalenie stawów

Nie ma jasno określonych przyczyn zachorowania. Uważa się, że choroba występuje u osób predysponowanych genetycznie, w szczególności gdy przypadki zachorowań występują w najbliższej rodzinie). Podłożem reumatoidalnego zapalenia stawów może być też zaburzone funkcjonowanie układu immunologicznego. To jednak nie determinuje występowania choroby. Do jej ujawnienia przyczynia się występowanie takich czynników jak: 
przewlekły stres, ciągłe narażenie organizmu na różnego rodzaju zakażenia, alergie, uboga w wapń dieta, siedzący tryb życia.

Objawy reumatoidalnego zapalenia stawów

Objawy choroby są bardzo zróżnicowane. Obejmują nie tylko zmiany zapalne stawów (w początkowym okresie zmiany dotyczą głównie rąk), ale również:
 zmiany skórne, zaniki mięśniowe, zmiany zapalne naczyń krwionośnych, zapalenie mięśnia sercowego, zapalenie spojówek i wiele innych.

Leczenie reumatoidalnego zapalenia stawów

Podstawową formę leczenia stanowi regularne zażywanie odpowiednich leków. Dodatkowo zalecana jest również rehabilitacja, masaże oraz zmiana diety i umiarkowana aktywność fizyczna – w minimalnym stopniu obciążająca stawy.

Dieta w reumatoidalnym zapaleniu stawów

Dieta w reumatoidalnym zapaleniu stawów, a stosowanie leków

Stosowanie leków w przypadku osób chorych na RZS trwa do momentu zahamowania objawów chorobowych. W niektórych przypadkach – całe życie. Niestety większość leków posiada również skutki uboczne. Są to m.in.: m.in.: zmniejszenie łaknienia, zaburzony metabolizm składników odżywczych, zmiany odczuwania smaku, nudności i wymioty. Dodatkowo leki te wpływają często na uszkodzenie układu pokarmowego, w tym na: wzrost przepuszczalności błony śluzowej jelit, stany zapalne i mikrokrwawienia. Każdy z tych stanów powinien być wsparty odpowiednio dobraną dietoterapią, wspomagającą proces leczenia.

Sterydy

W przypadku leczenia sterydami zaleca się zwiększoną podaż wapnia oraz witaminy D. Długotrwała sterydoterapia wywiera negatywny wpływ na układ kostno-szkieletowy. Warto więc w przypadku stosowania tych leków zwiększyć spożycie produktów:
– obfitujących w wapń jak: mleko i przetwory mleczne
oraz
– bogate w witaminę D jak tłuste ryby.
Aby poznać więcej dobrych źródeł pokarmowych wapnia i witaminy D zapraszam do zapoznania się z działem Osteoporoza.

Leczenie kombinacyjne metotreksatem i sulfolazyną

Leki te zwiększają stężenie homocysteiny w surowicy krwi, przez co chory w większym stopniu narażony jest na dolegliwości związane z układem sercowo-naczyniowym. Z tego względu osoby stosujące tego typu leczenie powinny wybierać produkty zalecane w prewencji i leczeniu chorób sercowo-naczyniowych. Są to m.in produkty.: 
– zawierające kwasy omega-3 (ryby morskie, olej lniany)
– kwasy jednonienasycone (oliwa z oliwek)
– warzywa i owoce bogate w przeciwutleniacze (pietruszka, warzywa zielone liściaste, papryka, drobne owoce pestkowe jak: maliny, poziomki, porzeczki itd.). 
Więcej na temat diety w chorobach sercowo-naczyniowych znajdziesz w dziale Miażdżyca.  

Reumatoidalne zapalenie stawów a zwiększona skłonność do alergii pokarmowych

U większości chorych zauważono skłonność do występowania alergii pokarmowych na takie produkty jak:

• gluten (białko roślinne występujące w ziarnach pszenicy, jęczmienia, żyta oraz w przetworach tych ziaren)
• kukurydza
• mleko
• drób

Większą skłonność do alergii pokarmowych tłumaczy się zwiększoną przepuszczalnością błony śluzowej jelit wśród chorych, przez co zwiększa się również przepuszczalność dla antygenów. Antygeny te powstają w żywności na skutek obecności takich związków chemicznych jak: pestycydy, nawozy sztuczne, konserwanty itd.

Dieta w reumatoidalnym zapaleniu stawów – co należy ograniczyć w diecie?

• Pełnotłuste przetwory mleczne: mleko, sery żółte, pleśniowe, śmietana

Zawierają wysoką zawartość kwasów nasyconych, które mogą wpływać na zaostrzenie się stanów zapalnych toczących się w stawach. Ze względu na stosowane w RZS leczenie farmakologiczne, dieta powinna być bogata w produkty z wysoką zawartością kwasów nienasyconych (w tym kwasy omega-3). Działają one korzystnie w profilaktyce miażdżycy, udarów, czy zawałów serca.

• Tłuste gatunki mięsa i jego przetwory

Powinny być ograniczone ze względu na wysoką zawartość kwasu arachidonowego. Nadmiar tego kwasu w diecie wpływa na zaostrzenie reakcji zapalnych. Dodatkowo produkty te są też wysokokaloryczne. Niesie to z kolei ryzyko nadwagi lub otyłości (nadmierna masa ciała jest kolejnym czynnikiem obciążającym stawy). Ponad to wędliny często zawierają dodatki konserwujące i znaczną ilość soli, co może podrażniać układ pokarmowy chorego.

• Ostre przyprawy: pieprz, papryka ostra, chilli oraz gotowe mieszanki przyprawowe

Mogą podrażniać błonę śluzową jelit.

• Cukier, słodycze oraz słodzone napoje

Zaostrzają stany zapalne stawów, zwiększają ryzyko nadwagi i otyłości. Mogą również wpływać niekorzystnie na mikrobiom jelitowy i sprzyjać namnażaniu “złych” bakterii w jelitach.

• Produkty wysoko przetworzone typu fast-food

Są źródłem konserwantów oraz kwasów tłuszczowych typu trans przez co mogą potęgować reakcje zapalne w organizmie. Dodatkowo zawierają duże ilości kalorii i sprzyjają nadmiernej masie ciała, co jest czynnikiem utrudniającym leczenie pacjenta.

Co jeść ? Dieta w reumatoidalnym zapaleniu stawów

Warzywa i owoce w reumatoidalnym zapaleniu stawów

Warzywa i owoce są źródłem antyoksydantów (witamina C, A, ß- karoten, witamina E, selen oraz cynk). Neutralizuję one wolne rodniki w organizmie, ograniczają przez to reakcje zapalne. Dodatkowo witamina C wspomaga produkcję kolagenu, który wchodzi w skład tkanki łącznej, chrząstek i pomaga w ich odbudowie. W szczególności polecane są takie warzywa jak: brokuły, por, ogórki, sałata, buraki, seler, marchew, warzywa strączkowe oraz kiełki. Wśród owoców ze względu na wysoką zawartość witaminy C oraz związków z grupy flawonoidów zalecane są szczególnie: 
żurawina, owoce dzikiej róży, borówki, ciemne winogrona, truskawki, jagody, porzeczki, kiwi.

Ryby morskie, owoce morza, siemię lniane, orzechy włoskie i migdały

Ze względu na wysoką zawartość kwasów omega-3 o działaniu przeciwzapalnym polecane jest spożywanie tłustych ryb morskich minimum 2 razy w tygodniu. Jako dodatki do potraw warto dorzucać siemię lniane, nasiona chia i orzechy włoskie.

Oliwa z oliwek

Obfituje w cenne kwasy jednonienasycone, o działaniu przeciwzapalnym.

Olej z wiesiołka

Zawiera kwasy nienasycone, w tym kwas gamma-linolenowy (GLA), który wpływa m.in. na zahamowanie reakcji zapalnych i alergicznych.

Chude mięso: cielęcina, młoda wołowina, kurczak i indyk – bez skóry, chudy schab środkowy, szynka z indyka

Tłuszcz zwierzęcy zawiera znaczne ilości kwasu arachidonowego, który wykazuje działanie prozapalne i zmniejsza korzystne oddziaływanie kwasów omega-3. Z tego względu chory powinien wybierać mięso o zmniejszonej zawartości tłuszczu.

Galaretki z kurzych łapek, nóżek wieprzowych, cielęcych, zupy na bazie kurzych łapek/kości/chrząstek, galaretki rybne, drobiowe, sproszkowana chrząstka rekina, galaretki owocowe

Produkty te są wartościowym źródłem kolagenu, który wspomaga uzupełnianie ubytków strukturalnych kości oraz stawów, jak również niweluje działanie enzymów prozapalnych. Z tego względów istotne jest aby składnik ten występował w diecie chorych.

Przyprawy: kurkuma, anyż, imbir, goździki

Przyprawy te wykazują działanie przeciwzapalne. Inne polecane przyprawy to: majeranek, bazylia, chrzan, cząber, estragon, mięta, szałwia, tymianek.

Cebula, czosnek, brokuły, kapusta

Zawarte w nich związki siarki działają łagodząco w stanach zapalnych stawów

Woda niegazowana lub lekko gazowana

Wypłukuje toksyny z organizmu

Zielona herbata

Jest źródłem antyoksydantów oraz działa przeciwzapalnie

Dieta Dr. Dąbrowskiej w reumatoidalnym zapaleniu stawów

W ostatnim czasie post owocowo-warzywny (dieta Dr. Dąbrowskiej) zwany również postem leczniczym stał się bardzo popularny, zyskał zarówno swoich zwolenników jak i przeciwników. Diecie dr. Dąbrowskiej przypisuje się wiele właściwości leczniczych. Sama dieta polega na wykluczeniu produktów mięsnych, nabiału, strączków, olejów roślinnych i zwierzęcych, orzechów produktów mącznych oraz cukrów prostych. Dopuszczalne jest spożywanie niektórych owoców i warzyw w formie surowej, gotowanej lub pieczonej. Autorka diety zaleca jej stosowanie w wielu jednostkach chorobowych między innymi w chorobach autoimmunologicznych takich jak reumatoidalne zapalenie stawów. Jednakże należy pamiętać, że dieta złożona z samych warzyw i owoców nie jest dietą zbilansowaną i nie powinno się jej stosować długoterminowo. Dodatkowo w niektórych przypadkach (jak choćby niedożywienie) jej zastosowanie może być niebezpieczne dla zdrowia.

Dieta w reumatoidalnym zapaleniu stawów – czy warto wykluczać glute ?

Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) jest stanem chorobowym związanym z występującą reakcją zapalną. Wiele osób z nietolerancją glutenu może odczuwać, że spożywanie posiłków bogatych w gluten powoduje zaostrzenie objawów bólowych. W ostatnim czasie pojawiają się liczne głosy, iż wyeliminowanie niektórych produktów z diety może pomóc kontrolować objawy reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS). Należy jednak zaznaczyć, iż pokarmy powodujące zaostrzenia RZS mogą być różne dla poszczególnych pacjentów. Ze względu na brak rzetelnych badań naukowych uważam że eliminacja glutenu z diety nie jest konieczna wśród Pacjentów z RZS. Warto jednak rozważyć jego eliminację jeżeli Pacjent zgłasza pogorszone samopoczucie po spożyciu produktów z glutenem lub posiada wyniki badań wskazujące na alergię/nietolerancje na gluten.

Uwagi dietetyka

Chorzy powinni zwracać szczególną uwagę na produkty po których dochodzi do zaostrzenia objawów. Takie produkty powinny być wyeliminowane z diety. Dodatkowo ważne jest, aby chory unikał sytuacji stresujących gdyż nadmiar stresu ma istotny wpływ na funkcjonowanie całego organizmu, w tym m.in. na:
– ograniczenie wchłaniania, bądź przyswajania niektórych składników odżywczych z pożywienia
– pogorszenie regeneracji organizmu
– osłabione działanie niektórych leków. 
Posiłki powinny być spożywane często – w małych objętościach – co 3-4 godziny, przy czym ważne jest aby ostatni posiłek był zjedzony najpóźniej 2 h przed snem. 

Układanie diety dla chorych z RZS

Obmyślając tygodniowy jadłospis warto uwzględnić tłuste ryby morskie – min 2 razy w tygodniu. W ramach codziennych przekąsek nie powinno zabraknąć :
– owoców o wysokiej zawartości witaminy C
– orzechów i pestek, w tym głównie siemienia lnianego, orzechów włoskich, czyli tych produktów które będą zawierać dużo kwasów omega 3.
Pamiętajmy też o wapniu. Dobrym źródłem będzie chudy nabiał, warzywa strączkowe, ale też sezam, czy orzechy i pestki. Warto spożywać zupy na wywarze z kości/chrząstek w celu wzbogacenia diety w kolagen. Na deser można spożywać galaretki, najlepiej ze świeżymi owocami. Poniżej znajduje się link do pobrania dnia diety dla osoby z reumatoidalnym zapaleniem stawów (tutaj dieta dla kobiety na 1700 kcal).

https://drive.google.com/file/d/11a88mtc-YFWO7d-y0KULhyx2mwuAsacS/view?usp=sharing

Piśmiennictwo:
Women’s Health Study. Arthritis Rheum. 2004; 50: 72–77
Wysocka-Skurska I. , Sierakowska M., Sierakowski S. Ocena wartości odżywczej racji pokarmowych kobiet z reumatoidalnym zapaleniem stawów. Reumatologia 2012; 50, 1: 16–23
Smedslund G., Byfuglien M.G., Olsen S.U. i wsp.: Effectiveness and safety of dietary interventions for rheumatoid arthritis: a systematic review of randomized controlled trials. J. Am. Diet. Assoc. 2010; 110 (5): 727–735
S.-D. Muller, C. Pfeuffer; „Właściwe i smaczne żywienie w reumatyzmie”; Warszawa 2003; Wydawnictwo Lekarskie PZWL; ISBN 83-200-2682-2