Dieta w kamicy nerkowej – co jeść ?

Czym jest kamica nerkowa?

Jest to choroba charakteryzująca się występowaniem nierozpuszczalnych kryształków zawierających składniki moczu w: nerkach, pęcherzu moczowym lub drogach moczowych. W zależności od składu kryształków wyróżnia się różne rodzaj kamicy, przy czym najczęściej występuje kamica szczawianowo-wapniowa. Choroba rozpoczyna się od zwiększonego stężenia soli mineralnych w moczu, w wyniku czego zmniejsza się ich rozpuszczalność. Z czasem zaczynają się wytracać różnego rodzaju osady tworząc złogi. Jeżeli choroba nie została zdiagnozowana i nie podjęte zostało leczenie, powstałe osady ulegają zlepieniu i tworzą się małe kamienie, które jeszcze nie wywołują żadnych objawów. Z czasem kamienie te stają się coraz większe utrudniając odpływ moczu i powodując stan zapalny dróg moczowych.

Ze względu na skład złogów wyróżniamy następujące rodzaje kamicy nerkowej:

• kamica szczawianowa lub szczawianowo-wapniowa, kamica moczanowa, kamica cystynowa, kamica fosforanowa

Objawy

• Trwający kilka godzin atak bólu (zazwyczaj w okolicy bocznej brzucha)
• Uczucie parcia na pęcherz moczowy
• Krew w moczu
• Gorączka spowodowana stanem zapalnym

Niepokojące statystyki

Szacuje się, że w ciągu ostatnich 25 lat chorych na kamicę nerkową jest aż o 60% więcej w porównaniu do lat ubiegłych!

Kto jest najbardziej narażony?

• Mężczyźni
• Osoby między 20, a 40 rokiem życia

Leczenie

Leczenie obejmuje:

• farmakoterapię (leki moczopędne, przeciwbólowe, rozkurczowe, antybiotyki)
• odpowiednio dobraną dietę (w zależności od rodzaju kamieni)
• w ciężkich wypadkach – zabiegi chirurgiczne

Ogólne zalecenia dietetyczne (identyczne dla wszystkich rodzajów kamicy)

• Wpijaj duże ilości wody nisko zmineralizowanej/źródlanej, często małymi porcjami (około 2 litry dziennie)
• Ogranicz dosalanie, unikaj stosowania gotowych mieszanek przyprawowych oraz ogranicz spożycie słonych przekąsek, wędlin, dań typu instant
• Unikaj alkoholu
• Pamiętaj o wypijaniu płynów przed snem – w celu rozcieńczenia moczu

Dieta w kamicy szczawianowej

Przyczyną tego rodzaju kamicy nerkowej jest najczęściej nadmiar kwasu szczawiowego w diecie. Z tego względu chory powinien wykluczyć produkty zawierające ten kwas, co oznacza rezygnację z:

• warzyw takich jak: buraki, botwina, szpinak, szczaw, rabarbar
• owoców: borówek, winogron, agrestu, śliwek, rodzynek
• napoi: mocnej kawy, herbaty, czekolady/kakao

W wypadku wystąpienia kamieni mieszanych (szczawianowo-wapniowych) dodatkowo zaleca się:

• ograniczenie węglowodanów łatwo przyswajalnych (jasnego pieczywa, wyrobów cukierniczych, ciast) oraz słodyczy
• zwiększoną ilość takich produktów jak: otręby, płatki owsiane, warzywa i owoce (z wykluczeniem wcześniej wymienionych).

Dieta w kamicy moczanowej

Należy zwiększyć spożycie produktów o odczynie zasadowym (produkty alkalizujące), ze względu na to, że w moczu o wyższym pH zwiększa się rozpuszczalność zalegających złogów moczanowych. Do produktów o odczynie zasadowym zalicza się:

• większość warzyw (warzywa które najsilniej alkalizują mocz to: sałata, ogórek, dynia, cukinia, cebula oraz czosnek)
• produkty mleczne
• owoce, w szczególności takie jak: pomarańcze, grejpfruty, cytryny, mandarynki, daktyle.

Warto również zainwestować w wody mineralne lecznicze, przeznaczone do wspomagania leczenia kamicy moczanowej np. wodę Józef wydobywaną w uzdrowisku w Krynicy.

Zalecane techniki kulinarne  w kamicy moczanowej

Najbardziej pożądane jest gotowanie produktów w wodzie (głównie dotyczy to mięsa). Dzięki temu dochodzi do częściowego wypłukiwania puryn, które działają na wzrost kwasu moczowego we krwi. Ze względu na to, że niektóre produkty mogą się przyczynić do zmniejszenia rozpuszczalności złogów i kamieni poprzez obniżenie pH moczu i jego zakwaszenie, osoby z kamicą moczanową unikać powinny:

• sosów mięsnych
• galaretek mięsnych
• sosów mięsnych
• wywarów mięsnych oraz produktów przyrządzonych na ich bazie
• podrobów
• ryb z „puszki” tzn.: sardynek, szprot oraz śledzi
• nasion roślin strączkowych jak: groch, fasola (zarówno typu Jaś jak i szparagowa), soja, soczewica, ciecierzyca, bób
• orzechów
• grzybów
• czekolady, napoi słodzonych gazowanych, mocnej kawy oraz herbaty.

Ze względu na to, że białko zwierzęce działa obciążająco na pracę nerek warto ograniczyć jego ilość w diecie.

Dieta w kamicy cystynowej

Kamica cystynowa polega na odkładaniu się złogów, w skład których wchodzi aminokwas – cystyna. Przyczyną tego jest upośledzony metabolizm tego aminokwasu w organizmie, co jest najczęściej wadą genetyczną. W celu zwiększenia rozpuszczalności tych złogów należy zwiększyć ich rozpuszczalność poprzez podniesienie pH moczu, czyli jego alkaizację. W tym celu wskazane jest ograniczenie w diecie produktów kwasotwórczych, a zwiększenie tych działających alkalizująco na odczyn moczu. Dieta w kamicy cystynowej przypomina w dużym stopniu tę zalecaną w kamicy moczanowej, przy czym szczególną uwagę należy zwrócić na ograniczenie produktów będących źródłem cystyny, jak również metioniny, która ulega w organizmie przemianie do cystyny. Poniżej przedstawię najważniejsze zasady jakie powinny być przestrzegane przez osoby chore na ten rodzaj kamicy.

1. Ogranicz spożywanie takich produktów jak: wędliny, mięso, podroby mięsne, ryby (zarówno smażone, pieczone, jak i wędzone), jaja, pszenica i produkty z niej wytworzone (głównie pieczywo pszenne, pierogi, naleśniki oraz inne produkty których głównym składnikiem jest mąka pszenna), soja.

2. Staraj się wypijać minimum 3/4 szklanki płynów co godzinę. Najlepsze będą: woda mineralna z dużym udziałem wodorowęglanów, woda z dodatkiem soku z cytryny, soki cytrusowe, herbaty owocowe, jak również koktajle na bazie mleka, jogurtu lub maślanki.

3. Unikaj dosalania oraz słonych produktów. Ilość soli w ciągu dnia nie powinna przekroczyć 3 gramów dziennie.

Dieta w kamicy fosforanowej

Przyczyną tego rodzaju kamicy są zazwyczaj stany zapalne dróg moczowych. W odróżnieniu od wyżej opisanych rodzajów kamic, złogi fosforanowe lepiej rozpuszczają się w niskim pH, a gorzej przy zasadowym odczynie moczu, w związku z tym polecane są tu produkty zakwaszające organizm. Poleca się więc zwiększone spożycia: mięsa, ryb, kasz, makaronów oraz innych produktów zbożowych. Nie należy również rezygnować z warzyw i owoców gdyż posiadają cenne składniki wspomagające odporność organizmu i leczenie.

Uważać należy na spożywanie produktów będących źródłem fosforanów takich jak: wędliny, konserwy, napoje typu coca cola, sery topione i żółte oraz pieczywo (w szczególności to pakowane, z większą ilością sztucznych dodatków).

Złogi fosforanowe są solami w skład których oprócz fosforu, mogą wchodzić również wapń lub sole amonowo-magnezowe. Gdy w skład złogów wchodzi wapń należy unikać produktów będących jego źródłem tzn. mleka, jogurtów, serów itd.

Zachęcam do wysłuchania porady lekarskiej dotyczącej kamicy link.

Piśmiennictwo:
Duława, Jan. “Czynniki rozwoju kamicy nerkowej.” Forum Nefrologiczne. Vol. 2. No. 3. 2009.
Skibiński, Przemysław. “Vademecum kamieni nerkowych.”
Sułowicz, Władysław, Tomasz P. Stompór, and Robert Drabczyk. “Kamica nerkowa.” (2013).
Worcester, Elaine M., and Fredric L. Coe. “Kamica wapniowa nerek.” N Engl J Med 363 (2010): 954-63.
Milczarek-Szalkowska, H. “Rosliny lecznicze i wlasciwa dieta w leczeniu kamicy nerkowej.” Wiadomości Zielarskie 42.09 (2000): 2-3.